Μία προϊστορική περιπέτεια στο Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου. Σε μια νέα προϊστορική περιπέτεια, σε μια μοναδική κατάδυση στον ξεχασμένο κόσμο των θαλάσσιων ερπετών, σε ένα μυθικό ταξίδι 85 εκατομμυρίων ετών πίσω στο χρόνο, μας προσκαλεί το Νέο Ψηφιακό Πλανητάριο του Ιδρύματος Ευγενίδου.
Πριν από μισό δισεκατομμύριο έτη, ο φόβος των θαλασσών ήταν μια γιγάντια γαρίδα με μάτι… γαρίδα. Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο της Νέας Αγγλίας στη Νέα Νότια Ουαλία της Αυστραλίας ανακάλυψαν, όπως αναφέρουν στην επιθεώρηση «Nature», ότι η γαρίδα Anomalocaris - το όνομά της σημαίνει «ανώμαλη», παράξενη γαρίδα – διέθετε σύνθετη όραση, ικανότητα που μέχρι σήμερα αποδιδόταν μόνο στα σύγχρονα έντομα και στα οστρακόδερμα...
Γαρίδα με μήκος δύο μέτρων!
Η Anomalocaris αποτελεί το αρχαιότερο παράδειγμα μεγάλου θηρευτή. Με μήκος μεταξύ 90 εκατοστών και δύο μέτρων, αποτελούσε το μεγαλύτερο ζώο στις θάλασσες της Καμβρίου γεωλογικής περιόδου. Διέθετε εκπληκτικές δαγκάνες που της επέτρεπαν να γραπώνει τη λεία της και να τη φέρνει στο στόμα της. Με δεδομένο ότι δεν διέθετε πόδια, πιθανότατα κολυμπούσε στην ανοιχτή θάλασσα.
Πώς όμως έβρισκε τη λεία της η γιγάντια αυτή γαρίδα; Χρησιμοποιώντας τα μάτια της είναι η εύλογη απάντηση. Ωστόσο μέχρι σήμερα όλα τα απολιθώματα του συγκεκριμένου είδους βρίσκονταν σε τόσο κακή κατάσταση ώστε οι ειδικοί δεν ήταν σε θέση να πουν πόσο καλά έβλεπε η Anomalocaris.
Τώρα όμως ο Τζον Πάτερσον και οι συνεργάτες του εντόπισαν στο νησί Kangaroo έξω από τη νότια ακτή της Αυστραλίας, δυο πολύ καλά διατηρημένα μάτια ηλικίας 515 εκατομμυρίων ετών που ανήκαν σε μια γαρίδα του είδους και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η Anomalocaris διέθετε εκπληκτική όραση η οποία πιθανότατα ήταν ανώτερη εκείνης των περισσότερων εντόμων και οστρακόδερμων.
Με μάτι –ελιά
Το κάθε μάτι της παράξενης γαρίδας είχε μέγεθος όσο εκείνο μιας ελιάς και καλυπτόταν από ομματίδια (μικρές υπομονάδες που όλες μαζί δημιουργούν έναν σύμπλοκο οφθαλμό) με διάμετρο 70 ως 110 μικρομέτρων. Αυτό σημαίνει ότι το κάθε μάτι διέθετε τουλάχιστον 16.000 ομματίδια. «Ελάχιστα σύγχρονα ζώα και ιδίως αρθρόποδα διαθέτουν τόσο εξελιγμένα μάτια» σημειώνει ο Πάτερσον και εξηγεί ότι για παράδειγμα οι οικιακές μύγες διαθέτουν μόλις 3.000 ομματίδια σε κάθε μάτι. Μόνο ορισμένες λιβελούλες διαθέτουν περισσότερα ομματίδια στα μάτια από την Anomalocaris (ως και 28.000 σε κάθε οφθαλμό). Οι ερευνητές πιστεύουν ότι η οξεία όραση της Anomalocaris της επέτρεπε να αναζητεί και να εντοπίζει τη λεία της στα ανώτερα στρώματα του ωκεανού που «λούζονται» από φως.
Αγνωστο το «μενού»
Δεν είναι πάντως σαφές τι ακριβώς έτρωγε η Anomalocaris. Ο Πάτερσον αναφέρει ότι έχουν εντοπιστεί τραυματισμοί και σημάδια από δαγκάνες σε τριλοβίτες της συγκεκριμένης περιόδου, γεγονός που μαρτυρεί ότι η τεράστια γαρίδα πιθανώς τους είχε στο… μενού της. Ωστόσο ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι το στόμα της δεν είχε τη δύναμη να σπάσει το κέλυφός τους, γεγονός που σημαίνει ότι πιθανώς έτρωγε ζώα με πιο μαλακή σάρκα.
Σύμφωνα με τον Πάτερσον η Anomalocaris αποτελούσε τέτοια απειλή για τα υπόλοιπα θαλάσσια όντα, ώστε οδήγησε στην ταχύτερη εξέλιξή τους. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγο μετά την εμφάνισή της τοποθετείται η εμφάνιση του σκληρού κελύφους σε πολλά είδη. Η ίδια πάντως η γιγάντια αρπακτική γαρίδα πιστεύεται ότι διέθετε έναν μαλακό εξωσκελετό. Παρά ταύτα, το είδος κυριάρχησε για μεγάλο διάστημα. Ζώα σαν την Anomalocaris επιβίωσαν μέχρι και πριν από 480 εκατομμύρια έτη.
